آب انبار قاجاری روستای اکبرآباد رشتخوار در انتظار مرمت

سپهر خراسانی | شهرآرانیوز؛ آن‌ها که سروکارشان با آثار باستانی است و دل در گرو بنا‌های بیرون آمده از دل تاریخ دارند، رشتخوار را خوب می‌شناسند؛ سرزمینی که کشفیات و بررسی‌های باستان شناسی مؤید وجود زیستگاه‌های انسانی از دوران‌های ما قبل تاریخ و تاریخی در آن است.

در رشتخوار بیش از ۲۷۰ جاذبه گردشگری از دوره خوارزمشاهیان، تیموریان، صفویه و قاجار وجود دارد که تاکنون ۳۲ اثر آن در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته و ۶ اثر دیگر نیز در حال ثبت شدن است. چند بنا از این فهرست، در روستای اکبرآباد قرار دارد که در ۱۶کیلومتری محور اصلی رشتخوار به خواف و در فاصله هزارو ۵۰۰ متری از جاده آسفالت واقع است.

این روستا که در تابستان دارای طبیعتی زیبا و مزارع گسترده خربزه است، دارای سه اثر ثبت شده در فهرست آثار ملی شامل محوطه شهر تاریخی جیزد، آب انبار تاریخی اکبرآباد و قلعه تاریخی است.

انبار غله و مسجد جامع تاریخی دو اثرکهن دیگر است که در این روستای ۶۰۰ خانواری برای ثبت در فهرست آثار ملی در دستور کار قرار گرفته است.

روستای اکبرآباد با داشتن گنجینه‌های ارزشمند باستانی که در دل خود پنهان کرده به فراموشی سپرده شده و آن طور که استحقاق دارد، مورد توجه قرار نگرفته است. اما آنچه به تازگی این روستای تاریخ دار را بر سر زبان‌ها انداخته، آب انبار کهن اکبرآباد است که درکنار دیگر آثار با قدمت این روستا قرار گرفته است.

ساخت آب انبار در سال‌های دور که آب لوله کشی جایی در میان زندگی ایرانی‌ها نداشت، مرسوم و حتی بسیاری از وقف‌ها و نذر‌ها نیز تلاشی در همین راه و برای رساندن آب به مردم بوده است.

ساخت آب انبار در مناطق خشک و کویری نسبت به دیگر نقاط کشور رواج بیشتری داشته است و به همین دلیل است که بسیاری از شهر‌ها و روستا‌های خراسان، نشانی از منابع آبی دست ساز دارند.

ساخت آب انبار در شهرستان رشتخوار و توابعش نیز که آب و هوای خشک و کویری دارد، در گذشته رونق داشته و اکنون یکی از جلوه‌های تاریخی این شهر شده است. آب انبار در مناطقی، چون اکبرآباد، از جمله ملزومات مهم برای تداوم زندگی بوده است.

البته این آب انبار دو سال پیش نیز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت؛ زمانی که دو پنجره این بنای دیرینه به سرقت رفت و آهی از نهاد فرهنگ دوستان و علاقه‌مندان تاریخ بلند کرد.

سرقت شبانه دو پنجره یکی از آثار ارزشمند گذشتگان که به ثبت ملی نیز رسیده است، باعث شد که نام آن در رسانه‌ها مطرح و خبر دستگیری سارق نیز خیلی زود پخش شود. سارق پنجره‌های قدیمی به ۶ سال حبس و استرداد اموال محکوم شد تا با بسته شدن این پرونده، دیگر نامی از این اثر تاریخی در  اخبار به میان نیاید.

این آب انبار که از دوره قاجار به یادگار مانده، در جنوب غرب این روستا قرار گرفته است.

معماری آب انبار در مناطق مختلف تحت تأثیر معماری محلی آن منطقه است. سازه آبی روستای اکبرآباد رشتخوار، شبیه دیگر سازه‌های آبی خراسان، شامل سر در ورودی، پلکان ورودی، پاشیر و فضایی گنبدوار روی مخزن است. مخزن این آب انبار، استوانه‌ای بزرگ به قطر تقریبا ۱۰ تا ۱۲ متر با پوشش آجر فرش است که دو ورودی دارد.

این بنای باستانی در سال ۱۳۸۴ به شماره ۱۳۸۶۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و طبق کتیبه سر در ورودی در دوره قاجار و به دستور ذوالفقارخان قرائی ساخته شده است.

آنچه این آب انبار را دوباره بر سر زبان‌ها انداخت، خبری بود که ۲۱ بهمن درباره مرمت آن در رسانه‌ها منتشر شد. کاظم کامیاب، مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان رشتخوار، خبر داد که عملیات مرمت و سامان دهی این بنای تاریخی با مشارکت دهیاری و شورای اسلامی روستای اکبرآباد آغاز شده است.

این عملیات مرمتی شامل آواربرداری و حمل نخاله‌های مخزن، پاشیر و پلکان و استحکام بخشی سردر ورودی، احیای پلکان ورودی، نصب پنجره‌های مخزن و آجرفرش محوطه مخزن و پاشیر آب انبار اکبرآباد است. به گفته کامیاب، اجرای مرمت و سامان دهی کامل آب انبار تاریخی اکبرآباد بیش از دو ماه به طول خواهد انجامید.

اکبرآباد جزو روستا‌های هدف گردشگری خراسان رضوی است و به همین دلیل مجوز ساخت اقامتگاه در این روستا صادر شده است.

اقامتگاه بوم گردی جیزد، اکنون در حال فعالیت است و در آینده نزدیک مجوز ساخت اقامتگاه دیگری نیز برای این روستا صادر خواهد شد؛ اتفاقی که در کنار توجه و مرمت آثار تاریخی این روستا می‌تواند به رونق گردشگری در این روستا کمک کند.